YAZILIM SÖZLEŞMELERİ SERİSİ #2 Yazılım Lisans Sözleşmeleri

Sektörler artık tüm iş akışlarına dijital çözümler ile devam etmekte, yazılımlar kullanmakta veya yazılım hizmeti satın almaktadır. Yazılım sözleşmeleri niteliği itibari ile içerisinde birden fazla farklı sözleşme türünü barındırmaktadır. Bu kapsamda sözleşmeler hazırlanırken her bir konu ve olası sonuçlar ayrı ayrı ele alınarak değerlendirilmelidir. Yazılım sözleşmeleri serimizin ilkinde yazılım geliştirme ve entegrasyon sözleşmelerinden bahsetmiştik. Serimizin ikinci konusunda yazılım hizmetlerinde lisans sözleşmesinin öneminden ve sözleşmede temel dikkat edilmesi gereken noktalardan bahsedeceğiz.

Lisans kavramı geniş anlamı itibari ile sadece yazılımlar bakımından değil patent, marka, ticari lisanslar gibi birçok durumda karşımıza çıkmaktadır. Lisans kavramı ve lisans sözleşmeleri, geniş anlamda 5846 sayılı Fikri ve Sınai Eserler Kanunu ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda düzenlenerek koruma altına alınmıştır. Lisans konusu yazılımın kullanım şekline ve aradaki sözleşmesel ilişkiye bağlı olarak değişmektedir. Yazılım lisans sözleşmesi genel olarak bir bilgisayar programının belirli bir bedel karşılığında karşı tarafın kullanımına sunulan devredilen hatta belli süre ile kullanımın kiralandığı sözleşmeleri ifade etmektedir. Bazı durumlarda yazılım lisansı bir süre kaydı konulmaksızın tüm hakları ile karşı tarafa devredilen satım sözleşmelerinin de konusu olabilmektedir.

Yazılım lisans sözleşmesi ile yazılım üzerinde sahip olunan haklarının kullanımı için bir başkasına izin verilmektedir. Bu hak devri kullanıcılara yönelik lisanslama işlemi yapılırken işin hukuki boyutu ile birlikte teknik boyutunu da barındırmaktadır. Yazılım lisans sözleşmesi, yazılım üreticisinin ve kullanıcının fikrî ve ticarî haklarını korumayı garanti altına alan ve haklarının düzenlemesini içeren şartlar yer almaktadır.

Lisanslamanın donanıma özgü, kullanıcıya özgü, bölgeye özgü gibi birçok türü bulunmaktadır. Her lisanslama işleminde asıl korunması hedeflenmesi gereken lisansa ilişkin fikri ve mali haklardır. Çünkü yazılım şirketleri sunmuş olduğu lisans hizmeti üzerinden para kazanmaktadır. Lisansın izinsiz dışarı çıkması veya hak sahibi olmayan kişiler tarafından kullanılması yazılıma sahip olan lisans şirketinin ticari kayıplarına yol açmaktadır. Bununla birlikte yazılım lisansının üreticisi uluslararası bir şirket olması durumundan yazılım lisansının kullanım ve pazarlama hakları o ülkede bir distribütöre de verilmiş olabilir.

Yazılım lisans sözleşmeleri bazı durumlarda içerisinde kira bazı durumlarda satıma yönelik hükümler içerse de niteliği itibari ile karma sözleşme tipinden oluşmaktadır. Fikri haklara tabi olarak devir durumunda yazılım lisans sözleşmelerinde ilk değerlendirilmesi gereken konulardan birinin lisans konusunda mali haklara ilişkin hususların detaylı belirlenmesi olacaktır. FSEK 52 kapsamında Mali haklara dair sözleşme ve tasarrufların yazılı olması ve konuları olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır. Mali hakların ne süre ile ve ne şekilde devredileceği söz konusu hakların kullanımın kimde olacağı gibi hususların detaylı olarak belirlenmesi gerekmektedir.

Alıcının yazılım lisansını sözleşmede kararlaştırılan koşullar dahilinde kullanmasını ve yararlanmasını sağlamak, lisans verenin temel yükümlülüklerinden biridir. Bu kapsamda lisans vereni sözleşmeye konu yazılımın lisans alana devredilmesi, teslim edilmesi ve ayrıca yazılımın amacına uygun olarak kullanımına hazır edilmesinin yanı sıra lisans hakkının etkin kullanılması için gerekli eğitim, bilgi, belge, doküman gibi yardımcı elementlerin lisans alana verilmesi gibi yükümlükleri de sözleşme kapsamında düzenlenmelidir. Tüm bunlarla beraber lisans kapsamı içerisinde eğitim ve lisans bakım süreçlerinin kapsamı ne şekilde olacağı ve ayrıca ücretlendirilip ücretlendirilmeyeceği ve ne şekilde ücretlendirileceği belirlenmelidir. Özellikle yazılım işletmelerinde bakım hizmetine yönelik sözleşmelerin ayrı düzenlenmesi önerilmektedir. Yazılım lisans sözleşmelerinde eğitim ve bakım hizmetlerinin yanı sıra kurulum ve test etme gibi fiillerin sözleşmede açıkça belirlenmemiş olması önemlidir.

Bir başka açıdan yazılım kapsamında belirli bir süreden sonra bakım ve destek hizmetlerinin verilemeyecek duruma gelinmesi veya bakım ve destek anlaşmalarının yenilenmemesi halinde yazılım lisansını satın alan kullanıcı üreticiye ait bilgi ve belgeleri dokümanları üreticiden da yazılımın bakım ve geliştirme fiillerini gerçekleştirebilme hakkını kazanmasını sağlayabilmektedir kullanıcı da bu dokümanları alma karşılığında belirli bir ücret ödemektedir. Bu gibi durumlarda yazılım etkin kullanımı ve uzun vadede şirket içerisinde bazı durumlarda güncellemeler ve entegrasyonlar yapılabilmesi amacı ile yazılım lisansına ilişkin kaynak kodların teslim edilmesi talep edilebilmektedir. Böyle bir talep ile karşılaşılması halinde yazılım üreticisinin haklarının koruma altına alınması ve diğer taraftan da müşterinin yazılım ile ilgili olarak geleceğe yönelik kaygılarını teminat altına almak amacı ile kaynak kod Escrow sözleşmesinin hazırlanması önem kazanmaktadır. Yazılım sözleşmesi kapsamında hazırlanabileceği gibi ayrı bir sözleşme ile de söz konusu hususlar detaylıca düzenlenebilir. Kaynak kod escrow sözleşmeleri ayrıca bir yazıda serimiz içerisinde değerlendirilmiştir.

Uygulamada lisans alana, yazılımı üçüncü bir kişi veya kuruma devir ve temlik edemeyeceği ya da ancak lisans verenin yazılı izniyle devir ve temlik edebileceği şeklinde devir sınırlamaları getirildiği görülmektedir. Devir ve temlik ile birlikte yazılım lisans sözleşmeleri bakımından kullanıcı sayısı lisans üzerinde donanımlar, yedekleme, ağ yapısı gibi kullanım kısıtlamalarının sınırları ve süresi iyi bir şekilde belirlenmelidir.

Lisans sözleşmesi kapsamında belirlenmesi gereken diğer önemli hususlardan biri de lisans karşılığı ödenecek bedelin kapsamıdır. Burada sözleşme ile belirlenmesi gereken yazılım kullanımın hakkının mı yoksa tüm haklarının mı bedel karşılığı devredildiğidir. Kiralama mı yoksa lisansa yönelik satım işleminin mi gerçekleştiğinin sözleşme kapsamında düzenlenmesi gerekmektedir. Lisans bedelinin, süresiz kullanım sağlayan yazılım lisans sözleşmelerinde ödenecek satış bedeli olarak, süreli kullanım sağlayan lisanslarda ise süre boyunca işleyecek ve ödenecek kira bedeli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Lisans sözleşmelerinin ne şekilde sona ereceği belirlenmeli lisans süreli ise süre sonunda sözleşmenin sona erme usulleri belirlenmelidir. Bununla beraber sözleşme süresi kapsamında fesih usullerinin detaylı düzenlenmesi gerekmektedir. Yazılım lisans sözleşmesinin sona ermesiyle beraber lisans alanın lisansa konu olan yazılımı kullanımına ilişkin hakları sona erer. Bu durumda sözleşme kapsamında yazılım lisansına ilişkin her türlü bilgi ve belgenin lisansı alan tarafından iade edilmesi gerekmektedir. İade koşulları ve süresi de sözleşme kapsamında düzenlenmelidir.

Yazılım sözleşmeleri birden fazla türde olmakla beraber niteliği itibari ile içerisinde birden fazla sözleşme tipini barındırmaktadır. İleride çıkabilecek uyuşmazlıklar bakımından sözleşmelerin detaylı bir şekilde düzenlenmesi son derece önemlidir. Bu noktada mutlaka uzmanlardan hukuki ve teknik anlamda destek alınması gerekmektedir.

Av. Girayhan Ocak